Onderwijsaanpassingen

Voor hoogbegaafde leerlingen binnen het voortgezet onderwijs zijn er verschillende mogelijkheden om het geboden onderwijs aan te passen. Het gaat om onderwijsaanpassingen die toepasbaar zijn:

• in reguliere klassen en scholen zonder aanpassingen in de structuur
• in scholen die kleine aanpassingen in de structuur kunnen en willen maken
• in scholen de specifieke onderwijsarrangementen in willen richten
• in specialistische centra in Nederland

Reguliere klassen aanpassingen in de structuur

In gewone klassen kun je op verschillende manieren differentiëren om leerlingen de mogelijkheid te bieden op niveau lessen te volgen:

• Werk met pretoetsen: Laat sterkere leerlingen voorafgaand aan een periode de eindtoets doen. Als ze daar al hoog op scoren krijgen ze extra uitdagings mogelijkheden en hoeven ze het reguliere huiswerk niet meer te maken.
• Eigen invulling: Vraag de leerling om rondom het onderwerp wat wordt behandeld een overzicht te maken van wat ze wel weten in bijvoorbeeld een mindmap, maar ook een overzicht van wat ze nog niet weten. Deze vragen vormen de basis van bijvoorbeeld een essay of presentatie die ze mogen maken.
• Centrale invulling: Zoek een aantal zeer complexe vragen uit een recente olympiade of wedstrijd die gerelateerd zijn aan de huidige stof en laat een of meerdere leerlingen hiermee samen aan werken

Reguliere klassen met kleine aanpassingen in de structuur

Als je als school je probeert meer toe te leggen op passende begeleiding van hoogbegaafden heb je een veel verschillende mogelijkheden. Een eerste greep uit de opties:

• Start met TOM-trajecten: Trajecten-Op-Maat. Je geeft leerlingen de kans om reguliere vakken verkort te doen of door pre-toetsen de mogelijkheid om blokken over te slaan. Vervolgens geef je ze de ruimte om extra vakken of eigen leerlijnen te volgen.
• HB-coaches: Leidt een aantal mentoren of begeleiders op als HB coach die leerlingen kunnen begeleiden in deze maatwerktrajecten.
• Projectlokaal: Verschillende scholen kiezen voor een projectlokaal. Een HB-expert wordt aangewezen die bijvoorbeeld een aantal dagen per week of halve dagen een projectlokaal bemand. Daar kunnen hoogbegaafde leerlingen die in bovenstaande TOM-trajecten zitten bij elkaar komen en werken aan hun eigen projecten.

Specifieke onderwijsarrangementen

Er zijn een aantal verdergaande aanpassingen waarmee je een dekkend netwerk (nog) passender kunt krijgen:

• Biedt een vijfjarig VWO aan. Zo kunnen leerlingen versneld hun middelbare school afmaken. Al dan niet met meerdere profielen.
• Zet een ASS-klas op. In verschillende regio’s zijn er, met name in de onderbouw, aparte kleinere groepen op het VWO waar leerlingen op het autistisch spectrum samen begeleidt worden op een reguliere VO-school.
• Biedt een Intermezzo/groep 9 programma: Een specifiek programma voor versnelde hoogbegaafde leerlingen en/of leerlingen die wel het inzicht maar nog niet de leervaardigheden hebben die nodig zijn om succesvol het middelbaar onderwijs af te maken.

Specialistische centra

Ondanks de beste bedoelingen en vergaande aanpassingen is het voor sommige leerlingen helaas nog steeds niet voldoende. Gelukkig zijn er in Nederland een serie initiatieven die nog meer aanpassingen kunnen doen om maatwerk te bieden aan hoogbegaafde leerlingen:

• Feniks Ontwikkelingsbegeleiding: Een expertise en begeleidingscentrum in Utrecht waar vastgelopen hoogbegaafde leerlingen in het kader van de jeugdwet begeleidt worden.
• Aurum VSO VWO: Een gespecialiseerde voortgezet speciaal onderwijs school voor VWO leerlingen in Lelystad. Primair gericht op autistische leerlingen.
• Walhallab: Een unieke begeleidingsplek in Zutphen, Helmond en Capelle aan de IJssel waar hoogbegaafde leerlingen met hun talenten in een niet-schoolse setting aan de gang gaan.
• Spirare Talent Valley: Spirare Talent Valley is een plek bij Venlo waar ze (hoog)begaafde jongeren begeleiden met als doel het reactiveren van deze jongeren zodat zij weer volwaardig kunnen deelnemen aan onze maatschappij.
• Digibende: Digibende is een professioneel ontwikkelcentrum en is uitgerust met een uniek aanbod gericht op ICT en techniek voor jongeren tussen de 12 en 28 jaar die zich willen ontwikkelen en op zoek zijn naar perspectief.