Hoogbegaafdheid en versnellen

Wat is versnellen? En vooral, hoe doe je het goed?

Wat is versnellen en hoe breng je dit in de praktijk voor hoogbegaafde leerlingen? Deze vragen leiden vaak tot discussies in het veld van hoogbegaafdheid. Sommigen zijn principieel voor, anderen zijn principieel tegen versnellen. Wij proberen ons altijd op afstand te houden en met enige afstand te kijken naar dit thema. Wat is versnellen nu eigenlijk? Hoe breng je het op een manier in de praktijk die werkt voor kind en professional?

Wat is versnellen?

Op de eerste vraag is het antwoord iets genuanceerder dan de meeste mensen denken. Zeker vanuit internationaal wetenschappelijk perspectief. Waar in Nederland vrijwel altijd Versnellen synoniem staat voor een klas overslaan is dat in internationale literatuur vaak niet zo. Versnellen (acceleration) staat vaak voor het sneller door de stof heen gaan. Maar dat kan ook door het verminderen van de oefenstof en het toevoegen van ander materiaal op niveau.

Versnellen kan dus op verschillende manieren:

1. Versnellen door sneller door de stof en daarmee door het schoolsysteem heen te gaan. Je voegt weinig toe maar je biedt het kind direct de stof aan die het nodig heeft.
2. Versnellen door de reguliere stof te verminderen (compacten) en daarna stof toe te voegen door verrijking. Verrijking kan vervolgens bestaand uit verdiepen (meer diepgang in dezelfde stof, bijvoorbeeld rekenen of wiskunde) of verbreden (andere stof die doorgaande niet op school gegeven wordt)

Het voordeel van de eerste optie is dat de stof automatisch voorhanden is. Er hoeft niets nieuws gevonden te worden. Alles is al beschikbaar en bekend. Het betekent wel dat een leerling op jonge leeftijd doorgaat naar een volgende klas. Dit hoeft niet altijd een probleem te zijn maar het kan wel uitdagingen opleveren.

Het alternatief kost iets meer tijd en moeite. De leerlijnen moeten aangevuld worden door een gecompacte lijn en een verrijkingslijn. Zo krijgt, als dat lukt, de leerling voldoende uitdaging terwijl hij/zij in dezelfde klas blijft zitten.

Hoe doe je het goed?

Het is belangrijk om de impact van beide situaties goed in te schatten. Als een kind twee keer zo snel door de stof heen gaat (niet ongewoon bij hoogbegaafden) dan doet een enkel versnellingsjaar niet zoveel. Een kind komt een jaar op stoom maar gaat zich dan alweer vervelen. Je zou om dit vol te houden het kind elk jaar een jaar moeten laten versnellen.

Aan de andere kant moet je compacten en verrijking niet onderschatten. Als een kind met 25% van de oefenstof toe kan en dat ook nog eens twee keer zo snel doet is hij/zij in 12,5% van de week klaar. Dat is ergens maandagochtend waarschijnlijk. Dan ligt er de opdracht bij de school om kwalitatieve uitdaging te bieden voor de rest van de week.

In de praktijk

Er zijn geen makkelijke antwoorden op de vraag hoe je versnellen in de praktijk brengt, maar het is wel een fikse opdracht: Biedt het kind stof op niveau. De meest praktische tip die we kunnen geven is het inzetten van de Versnellingswenselijkheidslijst opgesteld door het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO).

Het belangrijkste advies wat we kunnen geven is versnellen een plek te geven in een breder kader aan interventies. Denk aan het aanleren van leervaardigheden, het werken aan een growth mindset, het trainen van executieve vaardigheden.