Spiral Dynamics in de dagelijkse praktijk

De afgelopen maanden ben ik als trainer, als ouder en als leerkracht gefascineerd geraakt door Spiral Dynamics. Dit is een Amerikaans model dat bewustzijnsontwikkeling beschrijft op persoonlijk en collectief niveau. Voor mij is het inmiddels een model geworden dat ik voortdurend gebruik bij het begeleiden van hoogbegaafde kinderen en als trainer van leerkrachten en begeleiders.

door David Leinwand recte Rein

(College Dick Verwij heeft een handige uitleg opgenomen, zie deze pagina)

Als trainers van Novilo krijgen mijn collega’s en ik regelmatig vragen van ouders en leerkrachten over de ontwikkeling van een kind. Soms geven wij het advies om zeer duidelijke regels en strakke kaders te hanteren. Het kan echter ook voorkomen dat we adviseren om het kind zo veel mogelijk ruimte en vrijheid te geven. Hoewel de hulpvragen of cases niet veel van elkaar lijken te verschillen, passen wij soms dus heel verschillende manieren van begeleiding toe. Dat kan komen doordat kinderen in verschillende ontwikkelingsfasen zitten en doordat er soms heel diverse of zelfs tegenstrijdige thema’s spelen.

Zo zien we bij hoogbegaafden een sterke autonomie, die zeker de ruimte moet krijgen, maar ook een behoefte aan structuur en duidelijke regels, opdat ‘alles klopt’, rechtvaardig wordt nageleefd en overzichtelijk is. Een kind dat nog volop in de ‘koppige’ fase zit, heeft baat bij een duidelijke en consequente begeleiding, terwijl een kind dat zich al goed bewust is van de regels en omgangsvormen in de groep, meer vrijheid en verantwoordelijkheid aankan.

Dr. Clare W. Graves was een Amerikaanse professor in de psychologie. Hij onderzocht bovengenoemde kwesties. Hoe kan het dat er verschillende begeleidingsvormen nodig zijn bij schijnbaar soortgelijke hulpvragen? Graves ging op zoek naar antwoorden en ontwikkelde het model Spiral Dynamics.

Wat is Spiral Dynamics?
Spiral Dynamics gaat uit van ontwikkelingsstadia van bewustzijn die je als mens doorloopt vanaf het moment dat je geboren wordt. Het gaat hier om de ontwikkeling van normen en waarden in combinatie met een steeds complexer wordende realiteit. De normen en waarden zijn er om in behoeften te voorzien. De ontwikkelingsstadia kun je ook herkennen in de ontwikkeling van landen, bevolkingsgroepen en multinationals. Voor dit artikel maak ik echter gebruik van mijn eigen ervaringen: als ouder, in het onderwijs als talentbegeleider en als trainer voor Novilo.

Kleur zonder oordeel
In het model komen acht fases met elk een eigen kleur naar voren (zie de afbeelding in het kader). De eerste laag is beige, paars, rood, blauw, oranje, geel en groen. De tweede laag bestaat uit geel en turquoise. De complexiteit neemt toe van onder naar boven.
Een belangrijk uitgangspunt is dat er geen rangorde mag ontstaan: daarom is bewust voor het gebruik van kleuren gekozen. Je kunt nu eenmaal niet zeggen dat ‘groen’ beter is dan ‘oranje’, net zoals je niet zegt dat een puber beter is dan een peuter. De puber is nu eenmaal verder in zijn ontwikkeling.
Het is van belang om te weten dat ieder mens de spiraal van onder naar boven doorloopt. Smokkelen kan niet. Je kunt geen stadium overslaan. Bij een terugval naar beneden kan dit wel, maar daarover later meer. De linkerkant is telkens gericht op het individu; de rechterkant is gericht op de groep.

Verder lezen? Binnenkort verschijnt deel twee van dit artikel op deze pagina. Dit artikel verscheen in het zomernummer van Gifted @248 en is geschreven door David Leinwand recte Rein, redactie door Marrigje de Bok/Judith Fonteijn