Ontwijkgedrag. Waar komt het vandaan?
In het onderwijs komt het nog wel eens voor dat een leerling opvallend gedrag gaat vertonen, vaak betreft het ongewenst gedrag. In zo een geval kan het zo zijn dat blijkt dat de leerling al een lange tijd stof aangeboden krijgt dat onder het niveau ligt van de leerling. De leerling gaat zich steeds meer vervelen en kan zo een aversie voor school ontwikkelen. Wanneer middels een test of een signaleringsinstrument duidelijk wordt dat de leerling cognitief getalenteerd is, zijn school en ouders vaak opgelucht. Er is ontdekt wat het probleem is en als we vanaf nu de juiste uitdagingen aanbieden dan komt het vast meteen goed. Voor een deel van de leerlingen is dat ook zo. Er wordt moeilijkere stof aangeboden. De leerling kan hier zijn tanden inzetten en het ongewenste gedrag verdwijnt.
Voor een wezenlijk deel van de leerlingen echter is deze aanpak zeer teleurstellend. Hij of zij wil niet aan de moeilijkere opdrachten, noemt alles saai en is geneigd om andere de schuld te geven van zaken die de leerling niet goed af gaan of niet blijkt te kunnen. Hoe komt dat toch? Als je vanaf het begin van je schoolcarrière merkt dat stof die je aangeboden krijgt soms best moeilijk is en je gelijk moeite moet doen om iets te leren, dan is er ook meteen de noodzaak om je te concentreren, om te plannen en om hulp te vragen. Als je deze vaardigheden niet ontwikkelt dan heb je snel een probleem. Stel je nu eens voor dat je al jaren op school zit en altijd gewend bent om stof aangeboden te krijgen die je meteen snapt en toe kunt passen. Moeite doen is niet nodig. Leren plannen ook niet. Sterker nog. Je merkt al snel dat geestelijk aanwezig zijn op school eigenlijk maar voor 10% hoeft. Daarmee haal je goede resultaten en je kunt lekker je eigen gang gaan. Wel mis je constant iets heel belangrijks wat je klasgenoten allemaal wel krijgen. Dat zijn succes ervaringen. Het voelt goed om ergens moeite voor te doen en ineens lukt het! Je hebt iets geleerd!
Door het ontbreken van de succeservaringen groeit het gevoel bij de leerling die meer aan kan, dat school niet zinvol is. De motivatie daalt en het ongewenste gedrag steekt de kop op. Tegen de tijd dat duidelijk is dat je uitdagingen mist op school heb je al een paar belangrijke stappen gemist. Je hebt je niet leren concentreren. Om hulp vragen doen alleen kinderen die niet zo slim zijn als jij. Wat plannen betreft zou je niet eens weten waar te beginnen en uitgerekend nu wordt je stof aangeboden waar je al die vaardigheden voor nodig hebt. Het enige wat je kunt doen op dit moment is het ontwijken van deze uitdagingen en roepen dat je het niet kunt. Wanneer een leerling te veel vaardigheden niet heeft aangeleerd die het nodig heeft verdwijnt het geloof in eigen kunnen en kan het ontwijkgedrag ernstige vormen aannemen.
Als leerkracht dien je deze leerlingen naast het aanbieden van passend onderwijs te coachen en begeleiden in het aanleren van deze vaardigheden. Ook zal de leerling opnieuw vertrouwen moeten krijgen in de eigen capaciteiten en door kleine stapjes te ontdekken dan ‘ik kan het niet’ eigenlijk betekent ‘ik kan het nóg niet’
Onze trainingen 7 Uitdagingen en Klassenmanagement gaan verder in op dit onderwerp en bieden handvatten om met deze leerlingen stappen te zetten